PHQ-9 là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học về PHQ 9

PHQ-9 là gì?

PHQ-9 (Patient Health Questionnaire-9) là một công cụ tầm soát, chẩn đoán và theo dõi triệu chứng trầm cảm phổ biến, gồm 9 câu hỏi tự đánh giá dựa trên các tiêu chuẩn của DSM-IV đối với rối loạn trầm cảm nặng. PHQ-9 được thiết kế đơn giản, dễ sử dụng, giúp các bác sĩ, chuyên viên tâm lý và bệnh nhân đánh giá nhanh mức độ nghiêm trọng của triệu chứng trầm cảm. Công cụ này có tính giá trị và độ tin cậy cao, được khuyến nghị sử dụng trong chăm sóc sức khỏe ban đầu và các chương trình quản lý sức khỏe tâm thần [Nguồn: American Psychological Association].

Lịch sử phát triển PHQ-9

PHQ-9 được phát triển bởi đội ngũ nghiên cứu do Dr. Robert L. Spitzer và các cộng sự tại Đại học Columbia dẫn dắt vào cuối những năm 1990. Ban đầu, PHQ-9 là một phần của bộ công cụ PHQ tổng thể nhằm sàng lọc nhiều rối loạn tâm thần khác nhau. Sau đó, PHQ-9 được phát triển thành phiên bản độc lập chuyên biệt cho trầm cảm, nhờ ưu thế ngắn gọn nhưng hiệu quả.

Cấu trúc và nội dung của PHQ-9

Bảng hỏi PHQ-9 bao gồm 9 câu hỏi tương ứng với 9 tiêu chí chẩn đoán trầm cảm trong DSM-IV:

• Mất hứng thú hoặc niềm vui trong các hoạt động thường ngày.
• Cảm thấy buồn bã, chán nản hoặc tuyệt vọng.
• Rối loạn giấc ngủ: khó ngủ, ngủ chập chờn hoặc ngủ quá nhiều.
• Mệt mỏi hoặc thiếu năng lượng.
• Thay đổi khẩu vị hoặc cân nặng (giảm hoặc tăng).
• Cảm giác bản thân vô dụng hoặc tội lỗi quá mức.
• Khó tập trung hoặc đưa ra quyết định.
• Chậm chạp về thể chất hoặc cảm giác bồn chồn.
• Suy nghĩ về cái chết hoặc hành vi tự tử.

Nguyên tắc chấm điểm PHQ-9

Mỗi câu hỏi được đánh giá theo mức độ tần suất trải nghiệm triệu chứng trong 2 tuần gần nhất:

• 0 điểm: Không bao giờ (Not at all)
• 1 điểm: Vài ngày (Several days)
• 2 điểm: Hơn một nửa số ngày (More than half the days)
• 3 điểm: Gần như mỗi ngày (Nearly every day)

Tổng điểm của 9 câu hỏi dao động từ 0 đến 27 điểm.

Diễn giải chi tiết thang điểm PHQ-9

Tổng điểm	Đánh giá mức độ	Hướng xử lý đề xuất
0-4	Không trầm cảm hoặc trầm cảm rất nhẹ	Không cần can thiệp đặc hiệu
5-9	Trầm cảm nhẹ	Theo dõi, tư vấn hỗ trợ, giáo dục tâm lý
10-14	Trầm cảm trung bình	Đánh giá kỹ hơn, cân nhắc can thiệp tâm lý
15-19	Trầm cảm nặng trung bình	Tham vấn chuyên gia sức khỏe tâm thần
20-27	Trầm cảm nặng	Đánh giá toàn diện, lập kế hoạch điều trị chuyên sâu

Điểm từ 10 trở lên được xem là ngưỡng cần đánh giá lâm sàng kỹ càng hơn [Nguồn: NIH].

Ưu điểm nổi bật của PHQ-9

• Độ nhạy và độ đặc hiệu cao trong phát hiện trầm cảm.
• Tiện lợi cho tầm soát hàng loạt trong cộng đồng.
• Có thể sử dụng để theo dõi tiến triển điều trị theo thời gian.
• Miễn phí, dễ triển khai trên nền tảng giấy và điện tử.
• Được dịch và xác nhận độ tin cậy ở nhiều ngôn ngữ, trong đó có tiếng Việt.

Giới hạn và lưu ý khi sử dụng PHQ-9

• Không thay thế hoàn toàn cho đánh giá chuyên sâu của bác sĩ tâm thần.
• Dễ bị ảnh hưởng bởi trạng thái cảm xúc nhất thời, bệnh lý nội khoa đồng mắc (ví dụ: đau mạn tính).
• Cần cẩn trọng khi đánh giá ý tưởng tự tử, phải hỏi thêm để làm rõ nguy cơ.

Ứng dụng thực tiễn của PHQ-9

PHQ-9 được ứng dụng rộng rãi trong nhiều bối cảnh khác nhau:

• Y học gia đình: Sàng lọc trầm cảm trong khám sức khỏe định kỳ.
• Bệnh viện tâm thần: Theo dõi đáp ứng điều trị.
• Doanh nghiệp: Chăm sóc sức khỏe tinh thần nhân viên.
• Nghiên cứu dịch tễ học: Khảo sát tỷ lệ trầm cảm trong dân số.
• Nền tảng sức khỏe trực tuyến: Hỗ trợ tự đánh giá và kết nối với chuyên gia qua telehealth [Nguồn: Mayo Clinic].

So sánh PHQ-9 với GAD-7

Tiêu chí	PHQ-9	GAD-7
Đối tượng đánh giá	Trầm cảm	Rối loạn lo âu tổng quát
Số lượng câu hỏi	9	7
Thời gian hoàn thành	Khoảng 2-5 phút	Khoảng 2-4 phút
Ứng dụng	Tầm soát, chẩn đoán, theo dõi trầm cảm	Tầm soát, chẩn đoán, theo dõi lo âu

Kết luận

PHQ-9 là công cụ lâm sàng đơn giản nhưng mạnh mẽ, đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện và quản lý trầm cảm trong cộng đồng và hệ thống y tế. Bằng cách kết hợp PHQ-9 với đánh giá chuyên sâu và theo dõi liên tục, các chuyên gia y tế có thể cung cấp hỗ trợ kịp thời, hiệu quả, góp phần cải thiện sức khỏe tâm thần và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.